Denne heimesida har mest tema frå sunnmørsbygda Norddal        MENY:             INNSET      SETERBOKA       PRESTEGARDEN   FOTO   VERDSARV   KONTAKT     SKIMINNER      IDRETTSLAGET               ADRESSER       DYRDALEN       DIALEKTBOK       ØYDEGARD    KVERNER       BØKER     KULTUR/HISTORIE     VOLDA          .............................................................................................................................................................................................................................................................................................         Fjordbygda  NORDDAL  -  på Sunnmøre Vi ser den fine sunnmørsbygda Norddal frå fjellet - frå Lilleåsskagen.  Isen har gjort godt arbeid i landskapet.  Dette er den oppdyrka delen av Norddal på ca. 3 km. Men dalområdet er mykje større, dalen går rett fram  til Herdalen og vidare, i alt fram mot to mil til Tafjord-/Skjåkfjella. Parallelt ligg Dyrdalen mila lang, og Hallstadfjellet med fleire gardsbruk.

Bustaden min er VOLDA - ein fin bygdeby med høgskule, sjukehus, vidaregåande skule       m.m., med nær flyplass, ny veg til fastlandet i sør (E39), og fine turmulegheiter sommar som     vinter. Ei bygd i fin vekst. Volda som bustad i 65 år  -  Norddal er heimbygda Voldabygda med Rotevatnet er ei perle ved fjorden.  Bildet viser noko av den fine naturen og flotte turterrenget Volda har, vinter  og sommar. Senteret i Volda ligg ved sjølina midt på bildet. Utbygginga i Vikebygda til høgre i bildet held fram, også oppover i lia.  Det er for tida stor aktivitet i kommunen, med utvikling av fleire kjøpesenter, idrettsbygg, skulebygg, symjehall og bustad-bygningar. Etter samanslåinga med Hornindal kommune og folketalsauke elles er Volda noko større enn Ørsta. I front ei flott golfbane LITT OM SKRIVNE BØKER Heimbygda Norddal er ei bygd med mange eldre tema, som låg til rette for omtale. Ingen hadde i den seinare tid skrive ned noko - om kverner, løypestrengar, dialekt, stadnamn og anna. Dette er gammal kulturhistorie, som ikkje må gløymast heilt. Som pensjonist fekk eg både lysst og høve til skrive om dette. Til slutt vart det nokre bøker som tek opp denne eldre kultur- og lokalhistoria. Tid, alder, kjeldemangel og praktiske vanskar med avstand mellom Norddal - Volda gjer at ikkje alt er så gjennomarbeidd som ønska. Men det var viktig å få det ned på papiret. I adressa BØKER finn du ei oversikt. Eg viser litt om  bøkene her -  Kortebukseboka nedanfor ligg f.t. opa for gjennomsyn (klikk på bildet)

Kortebukseboka er om oppvekst i heimbygda under krigen og i barne- og ungdomsåra etter. Boka har 240 sider og mange bilde. Dunavollskulen vart riven i 1970, men står no i Borgundgavlen, Sunnmøre museum. Hovudsaka er bilda av elevar frå 1923 og fram til slutt i 1971

Dialektordbok
I 2012 gav eg ut ei dialektordbok med om lag 4200 ord, som i hovudsak kjem frå Norddal, bygda i Fjord kommune. Men orda er også kjende i andre bygder, spesielt på indre Sunnmøre. Det er ikkkje berre eldre og ukjende ord, men også gode dialektord som enno er brukte. Men som heile tida har lett for å kome bort. Tanken var å avslutte ordbokprosjektet, men det dukka stadig opp ord og uttrykk i samtalar og elles. Og mange av desse blir noterte, slik at eg no har integrert mange av desse orda i 2012-utgåva, saman med korrigeringar. Til kvart ord har eg ei setning på eit tilnærma dialektspråk, som viser ordet i praktisk bruk. Det kan forklare eit ord betre. Slik har det då blitt ei ny 2025-utgåve av dialektordboka, førebels ligg tanken om ny trykking i ro, men dersom det blir nok interesse for boka, kan ho kanskje trykkast opp att.
   
Boka er som sagt under revisjon for oppretting og påfyll. Eg har ny trykking av boka litt i tankane, men førebels ligg saka som sagt i ro. Viser til litt om boka nedanfor, og heilt nederst her kan du førebels få gjere oppslag i ho                                                                                                                                                               
                                                                   

	Dialektord i praktisk bruk. Ord frå "Hæ du haurt...." er i bruk på gradstokken, produsert i Ørsta

Om du vil kikke inn i dialektordboka kan du førebels få lov til det her:   Dialektordbok  korr  jan 25.pdf     - Ord og seiemåtar frå Norddal    Du kan søke på bokstavane i Innhaldsoversikta (Boka er no og då under retting)

ØYDEGARDEN  BOTNEN
Halvveges på veg til Herdalssætra i Norddal passerer vi eit ope dyrkaområde i elles urøyvd natur.  Knappe 5 km frå Storfjorden ser vi på andre sida av elva eit spennande og mystisk gammalt hus. I mektig natur med høge fjell på alle kantar ligg den gamle øydegarden Botnen. Naturbildet blir forsterka av to frittfallande høge fossar tett ved, i elvar med dei målande namna Knøstelva og Smørelva. Den 3. fossen, Dampfossen, buldrar i elva Herdøla litt lenger framme i den trange dalen. Det er lett for turistar og andre som fer forbi å feste augo på dette, og bli litt forundra over det som må vere ein gammal  buplass

Historie
Botnagarden er ein gammal gard, opprinneleg husmannsplass, som høyrde til garden Engeset, som er ein middelaldergard. I 1694 vart Engeset prestegard. Tidlegare måtte all utmark nyttast til slått, beite og vedhogst for å overleve. Difor vart Botnen nytta av hovudgarden, og busett av plassefolk og paktarar. I 1896 vart Botnen til sals, og kjøpt på auksjon for 902 kroner av Karl Elias Nygaard, og vart sjølveige bruk (bnr. 3) under Engeseth gard. Botnen ligg 300 moh, er litt solmørk, men her vart det dyrka det som trongst på ein gard. Garden var då komplett med fleire bygningar;  som stovehus, løe, kvernhus og smie. Berre hovuddelen av bustadhuset står no att. Det var likevel strevsamt å bu her, og i 1906 flytte Karl Elias og kona Malene (Ytterdal) med sin 7 born, saman med kårfolket, frå garden. Sidan har Botnen hatt fleire eigarar og vore driven som gardsdrift frå bygda. som etterkvart ok slutt. Og i mange tiår har garden vore det ein kalle ein øydegard

Øydegarden Botnen ligg enno open i det skogkledde landskapet, knappe 5 km frå fjorden. Herdalsvegen går like forbi, og frå den ser vi lett Botnahuset på den opne bøen

Botnahuset frå ca. 1800 er no så  pass nedbrote at det truleg er lite bevaringsverdig. Planar til restaurering ligg føre, får ein pengar til det, kunne dette bli ein framifrå arena for formidling av levemåte, næringsdrift og kultur. Lett nåeleg innanfor Verdsarvområdet i  eit urøyvd og ekte kulturlandskap

Bevaring
I 2019 låg det føre ein god tilstands-og istandsettingsrapport. Som seier det er i siste liten med bevaring, men likevel fullt mogleg å få til. Fylkeskonservatoren i MR har uttalt at det vil ha stor verdi å bevare og setje i stand stovehuset i Botnen, som vil gi ei rik formidling av bygningsarven og den tradisjonelle bruken av landskapet  frå fjorden til setrane øvst i dalen.

Kort grunngjeving for bevaring:
*   Dette er eit utmarskbruk som kan fortelje komande generasjonar om måtar å overleve på i tidlegare tider, om flinke og
      evnerike folk
*   Dette er kanskje det einaste eksempelet på ein utmarksgard innanfor Verdsarvområdet (Geirangerfjordområdet av
     Vestnorsk fjordlandskap)
*   Dette er ein del av eit nesten urøyvd og ekte natur- og kulturlandskap som saman med Herdalen er ein av dei mest særprega
     seterdalane i fylket
*   Botnen kan bli ein framifrå formidlingsstad  til grupper av publikum og skulelevar, og til dei som ikkje så lett kan nå andre
     fjord- og fjellgardar
*   Dersom stovehus blir sett i stand og marka ikring stelt, vil dette gi eit godt bilde av den tradisjonelle bruken av denne type
     landskap
*   Botnen er lokal- og kulturhistorie, ein kulturarv det er vel verdt å ta vare på

SLUTTORD: Teksten ovanfor vart skriven i 2020.  Til i dag (2025) har det ikkje skjedd noko med Botnen. Søknad om tilskot til  bevaringa vart innsendt, og truleg innvilga, men saka er framleis uløyst. Og Botnatunet går etter som åra går tilbake  til  naturen. Garden har  ei tid vore lagt ut for sal

                                                                                                                                                                                                  (tilbake) 

  KVERNER

Her er forsidene av ei bok om kvernene i bygda Norddal. I denne vesle bygda har vi registrert i alle fall 23 gardskverner, tilbake til sist på 1800-talet. Etter siste krigen kom kvernene etterkvart ut av bruk (1950-åra). Då tok forfallet til slik at i dag (2020) står det att berre nokre få kverner som eit synleg minne om ei tid som var. Der kvernene var eit uvurderleg reiskap i bondesamfunnet i hundrevis av år. Difor var det kjekt å kunne omtale desse kulturminna, som det er vel verdt å ta vare på. Boka på 140 sider inneheld fyrst og fremst  tekst og foto av dei lokale kvernen, men også generelt om kverner og det miljø som omkransa desse. Boka er å finne i biblioteka
(frå boka)

(tilbake) Bøker Det hender at folk spør etter bøker og stoff til eit formål.  Oversikta nedanfor viser dei bøkene eg har laga og som i hovudsak inneheld lokalhistorie og kulturstoff frå heimbygda Norddal. Men sjølv om dette er mest lokalstoff, vil  bøkene også innehalde generelt stoff rundt dei ulike tema. Og fordi dette er frå ei mindre bygd på Sunnmøre, vil bygdelivet vere attkjennande, og slik kanskje vekke minne frå  eige miljø. To av bøkene: "Med og utan kortebukse" og "Dunavollskulen i Norddal" kan enno skaffast til ein rimeleg penge, dei andre er utselde, men er å finne i biblioteka.       Alle bøkene mine er ferdige, dvs. avslutta. Bortsett frå ei -  boka med lokalord og uttrykk, som inneheld tekst som ein liksom aldri blir ferdig med. Innimellom dukkar opp ord som var brukt, og ikkje nedskrivne, og desse saman med finpussing og opprettingar gjer at slikt arbeid blir evig.  Etter litt fundering har eg valt å legge ut heile boka Hæ du haurt dæ før, slik at du sjølv kan slå opp ord og anna slik som eg har skrive det ned (Sjå under kapittelet Dialektordbok).   Slikt arbeid er ikkje lett  å få heilt korrekt, - men det er i alle fall nedskrive.

Stadnamnbok

                                                                                                                                          (Tillbake)